“Dünya bazarlarında enerji qiymətlərinin yüksəlməsi, dəyər və logistika zəncirinin məhdudlaşması, baş verən geosiyasi reallıqlar və münaqişələr, o cümlədən pandemiya şəraitində yaranan və müvəqqəti irs buraxan müəyyən iqtisadi çətinliklər dünya ölkələri arasında ərzaq təhlükəsizliyi üçün təhdid yaradıb”.
“Report” xəbər verir ki, bunu İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin (İKTM) departament rəhbəri Nicat Hacızadə deyib.
Onun sözlərinə görə, 2021-ci ilin sonu, 2022-ci ilin əvvəlindən etibarən dünya bazarında istehsal qiymətləri indeksində müşahidə olunan artım, habelə qida və qeyri-qida məhsullarının quru və su nəqliyyatı vasitəsilə daşınmasında yaranan məhdudiyyətlər inflyasiya meyllərini daha da tətikləyib.
“Bu gün inkişaf etmiş ölkələrin faiz dərəcələrində proqnozlaşdırılan artım da sözügedən inflyasiya təzyiqinin azaldılmasına hesablanıb. 18 mart 2022-ci il Baş nazir tərəfindən imzalanan 103 nömrəli Qərar Azərbaycanın beynəlxalq iqtisadi təhdidlər fonunda ərzaq təhlükəsizliyinin tənzimləməsi faktoru kimi çıxış edə bilər. Verilən qərara əlavə edilən məhsulların ölkədən aparılması istiqamətində həyata keçiriləcək tənzimləmələr Azərbaycan vətəndaşlarının geoiqtisadi risklərdən qorunması və sığortalanması xarakterini daşıyır. Siyahı əsasında izlənilən məhsullar Azərbaycan vətəndaşının minimum istehlak səbətinə daxil edilən məhsullardır”, – deyə N.Hacızadə qeyd edib.
O bildirib ki, siyahının tərkib hissəsinə idxal edilən aralıq istehlak məqsədli və son istehlak məqsədli məhsullar aiddir. Aralıq istehlakla bağlı tənzimlənmənin əsas məqsədi yerli istehsal üçün zəruri olan xammal zəncirin riskinin minimumlaşdırılması ilə birbaşa bağlıdır:
“Siyahıya daxil olan məhsulların tərkib hissəsində yer alan 0102 və 0204 nomenklaturalı malların 2021-ci il üzrə ölkəyə idxalının ümumi dəyəri 47,6 milyon ABŞ dollarıdır. Bu kod altında yerləşən məhsullar diri iri buynuzlu (keçi, qoyun, düyə, inək) heyvan məhsullarıdır. 0201 və 0204 nömrəli soyudulmuş, sümükdən ayrılmış və ayrılmamış heyvan məhsullarının ölkə ərazisində idxalı 21,7 milyon dollar təşkil edib. Sözügedən kodlar üzrə 2021-ci ildə ölkə ərazisindən ixrac cəmi 38,4 min dolları olub”.
N.Hacızadənin sözlərinə görə, 0207 (11, 12, 13 və 14 (istisna ilə birgə)) kodu altında ticarət olunan ev toyuqları ilə əlaqədar müxtəlif növ məhsulların idxalı 38,2 milyon dollar, ixrac isə 642 min dollar təşkil edib. 0402 kodlu məhsulları özündə əhatə edən süd və qaymaq, onların müxtəlif növ məhsulları üzrə ölkə ərazisinə idxal 8,5 milyon dollar, ixrac isə 934 min dolları olub. 0405 kodunu özündə əhatə edən kərəyağı və süd pastaları üzrə idxalın dəyəri 78,9 milyon. dollar, ixracı isə 1,3 milyon dollar təşkil edib. 0407 kod altında istehlak edilən inkubasiya üçün mayalanmış və inkubatorda yetişdirmək üçün lazım olan ev quşlarının yumurtaları üzrə idxal 10,4 milyon dollar təşkil edib. Bu kod altında 2021-ci ildə ixrac həyata keçirilməyib. 0701 kodlu kartof məhsulunun tərkibi faraş kartof istisna olmaqla, həyata keçirilən idxalı 11,1 milyon ABŞ dolları təşkil edib. Faraş kartof üzrə Azərbaycanın ixracı 2021-ci ildə 40,1 milyon dollar olub. 10, 11, 12 kod altında formalaşan qruplar Azərbaycanda sözügedən siyahı üzrə ən çox idxal edilən malların qrupuna daxildir. Bu siyahıya 270,4 milyon dollar ilə yumşaq buğda, 58 milyon dollar ilə bərk buğda başçılıq edir. Sözügedən kodlar altında 85 növdə məhsul idxal olunur ki, bunların ümumi dəyəri 446 milyon dollar olmaqla, ümumi idxalın 3,8 %-ni təşkil edir. Adıçəkilən kodlar üzrə ixrac isə cəmi 17,4 milyon dolları təşkil edir. 1509 kodu daşıyan emal edilməmiş zeytun və zeytun yağları üzrə 2021-ci ildə cəmi iki məhsulun dövriyyəsi mövcuddur. Bunların ümumi dəyəri qeyd edilən il üzrə 1,6 milyon dollar, ixracı isə 231 min dollar təşkil edib.
Siyahıda yer alan əsas məhsullardan hesab edilən və vətəndaşların qida rasionunda mühüm yer tutan bitki yağları ilə əlaqədardır. Bu siyahıya xam şəkildə günəbaxan və qarğıdalı, onların fraksiyaları və onlara məxsus digər məhsullar, bitki piyləri və yağları, onların fraksiyaları daxildir. 2021-ci ilin yekunlarına əsasən, xam və digər şəkildə ölkəyə idxal olunan günəbaxan yağlarının dəyəri birgə 73,6 milyon dollar olub. Qarğıdalı yağı ilə əlaqədar isə xam və digər şəkildə idxal isə birgə 35,8 milyon dollar təşkil edib. Sözügedən yağların tərkib hissəsində yer alan xam hesab edilməyən günəbaxan yağının ixracı 9,6 milyon dollar, qarğıdalı məhsulunun ixracı isə 1,3 milyon dollar olub. Bitki yağları və onların fraksiyaları üzrə idxal 2,2 milyon ixrac isə 11,4 milyon dollar təşkil edib.
O, qeyd edib ki, bitkidən hasil olan piylər və yağlar, onların fraksiyaları qeyri-neft ixracında əsas yerlərdən birinə malikdir:
“Bitki və heyvan mənşəli piylər və yağların idxalında isə əhəmiyyətli artım müşahidə edilir. Belə ki, adıçəkilən məhsul üzrə idxal 34,3 milyon dollar təşkil edib. Siyahıya müvafiq olaraq heyvan yemləri ilə əlaqədar mallar da tənzimləmə predmeti olub. Heyvan yemləri üzrə 2021-ci ildə Azərbaycana 6 rəqəmli nomenklatura əsasında, 16 müxtəlif növ mallar idxal olunub ki, onların ümumi dəyəri 90,4 milyon dolları təşkil edir. Sözügedən qrupa daxil olan soya yağının ekstraksiyası nəticəsində alınan cecələr və digər bərk tullantıların idxalı 2021-ci ildə 54,7 milyon dollar olub. Bu məhsul 23 qrupa daxil olan heyvan yemlərinin 60,5%-i təşkil edir”.
O xatırladıb ki, 2021-ci ildə Azərbaycanda 2,6 milyard dolları dəyərində qida sənayesinə daxil olan mal və məhsullar istehsal edilib:
“Sözügedən siyahı tərkibindəki xam məhsullar həm ev təsərrüfatları, həm də emal məqsədli firmalar üçün mühüm istehlak hesab olunur. Sözügedən qərarında əsas məqsədi Azərbaycan vətəndaşlarının minimum istehlak səbətində yer alan gündəlik və ya həftəlik məhsullara asan əlçatanlığını və istehlak fasiləsizliyini təmin etməkdir”.
www.102info.az
